Αναπτυξιακές δεξιότητες για μωρά 1ος μήνα

Ο 1ος μήνας είναι ένα στάδιο προσαρμογής για τους γονείς και οργάνωσης για το μωρό. Χρειάζονται μόνο λίγα παιχνίδια τα μωρά τον 1ο μήνα.
Δεν κάνουν μεγάλα άλματα στην κινητική τους ανάπτυξη, ούτε έχουν ανάγκη από πολλά αντικείμενα, κυρίως χρειάζονται την αγκαλιά των γονιών τους.

Τι βλέπουν τα νεογέννητα μωρά;

Τα νεογέννητα μισοκλείνουν τα μάτια, σαν να βγαίνουν από ένα σκοτεινό δωμάτιο στο φως. Προσθέστε και τα πρησμένα τους βλέφαρα από την πίεση του τοκετού και θα καταλάβετε ότι τις πρώτες ώρες ζωής τους, μπορεί να μη βλέπουν και πολύ καθαρά. Τις επόμενες ημέρες, πέρα από μερικές φευγαλέες στιγμές που ανοίγουν τα μάτια, τα νεογέννητα κρατούν κλειστά τα βλέφαρά τους. Για να προστατευτούν ακόμα περισσότερο από το φως, οι ίριδες των ματιών είναι συχνά λίγο μικρότερες από το φυσιολογικό, για τις πρώτες δύο εβδομάδες της ζωής τους. Βοηθήστε τα, χαμηλώνοντας τα φώτα!

Τα νεογέννητα βλέπουν απλώς δεν βλέπουν μακριά, βλέπουν πιο καθαρά σε απόσταση 20-25 εκατοστών, η οποία, κατά έναν εκπληκτικό τρόπο, είναι συνήθως η απόσταση από τα μάτια τους έως τα μάτια της μαμάς τους κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Καθώς μετακινείτε το μωρό πιο κοντά και πιο μακριά από αυτή την απόσταση οικειότητας, παρατηρήστε πώς το μωρό διακόπτει την οπτική επαφή και χάνει το ενδιαφέρον του γιατί η οπτική εικόνα σας γίνεται πιο θολή.

Τι αρέσει στα νεογέννητα να βλέπουν;

Τρελαίνονται να κοιτάζουν πρόσωπα, ειδικά όταν τους είναι οικεία. Παρ’ότι το πρόσωπο του γονιού θα είναι πάντα το πιο ενδιαφέρον θέαμα για ένα μωρό, δεύτερα σε σειρά προτίμησης έρχονται τα ασπρόμαυρα σκίτσα, οι φωτογραφίες προσώπων και τα ασπρόμαυρα μοτίβα, όπως το παιχνίδι για νεογέννητα με ασπρόμαυρο μοτίβο σε μαλακό βιβλιαράκι ή τις 120 ασπρόμαυρες κάρτες.

Πώς να κρατήσω το οπτικό ενδιαφέρον ενός νεογέννητου;

• Κρατήστε το μωρό καθιστό ή όρθιο.
• Περιμένετε να βρεθεί σε κατάσταση ήρεμης εγρήγορσης.
• Φέρτε κάποιο αντικείμενο (όπως τα παραπάνω) ή το πρόσωπό σας σε απόσταση 25 εκατοστών από το πρόσωπό του.
• Χρησιμοποιήστε ζωηρές γκριμάτσες, όπως ορθάνοιχτα μάτια και στόμα, ενώ του μιλάτε με αργό, ρυθμικό και κάπως υπερβολικό τόνο.

Τι ακούνε τα νεογέννητα;

Τα μωρά φαίνεται πως γεννιούνται με ιδιαίτερη ευαισθησία για την ανθρώπινη φωνή. Από τις πρώτες κιόλας ημέρες, στρέφονται προς τον ήχο μιας οικίας φωνής. Έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στη φωνή της μαμάς, που είναι πιο ψιλή από του μπαμπά. Η φωνή της μαμάς είναι ξεχωριστή και τα μωρά μπορούν να τη διακρίνουν ανάμεσα σε ήχους αγνώστων. Το μωρό περνά σημαντικό μέρος της ημέρας του στα χέρια κάποιου ενήλικα. Όταν το κρατάμε αγκαλιά, το ταΐζουμε, το πλένουμε, το αλλάζουμε είναι εξαιρετικές στιγμές για να του μιλήσουμε.
Επίσης, τους αρέσουν οι λευκοί ήχοι με ρυθμό που μοιάζει με εκείνον της μήτρας, εξάλλου αυτή τη μουσική έχουν συνηθίσει. Ηρεμούν καλύτερα με τους απαλούς ήχους που αυξομειώνονται ρυθμικά, όπως με ένα κρεμαστό παιχνίδι με κλασική μουσική.

Όταν κοιμάται ένα νεογέννητο, δεν χρειάζεται να περπατάτε στις μύτες και να ψιθυρίζετε. Τα μωρά έχουν την αξιοσημείωτη ικανότητα να μπλοκάρουν τους θορύβους που τα ενοχλούν. Το “φράγμα” αυτό λειτουργεί, άλλωστε, ακόμα και όταν είναι ξύπνια.

Μπορεί κάποιες φορές να φωνάξετε το όνομα του μωρού σας και να μην το προσέξει καν, ενώ εσείς αναρωτιέστε αν σας ακούει. Όμως τα μωρά είναι επιλεκτικά στο πού θα δώσουν την προσοχή τους. Αν το μωρό δείχνει ενδιαφέρον για κάποιο μόμπιλε που κρέμεται από πάνω του και εσείς εκείνη την ώρα φωνάξτε το όνομά του, η οπτική του ενασχόληση θα αποδειχτεί ισχυρότερη από τις υπόλοιπες αισθήσεις του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα σας δώσει σημασία. Ξαναδοκιμάστε όταν δεν θα είναι τόσο απορροφημένο από κάτι. Δημιουργήστε πρώτα οπτική επαφή και μετά αρχίστε να μιλάτε. Αν πάλι, δεν μπορείτε να συνδεθείτε ηχητικά με το μωρό σας, τότε δοκιμάστε να αλλάξετε τον τόνο της φωνής σας.

Μυρίζουν τα μωρά από τον 1ο μήνα;

Η αίσθηση της όσφρησης είναι πολύ ανεπτυγμένη στα νεογέννητα, αλλά και στις μαμάδες τους. Ένα νεογέννητο, εκτός από τη φωνή της μαμάς του, μπορεί να ξεχωρίζει και την προσωπική της μυρωδιά. Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα σε νεογέννητα 6 ημερών έδειξε πως όταν το επίθεμα θηλασμού της μητέρας τους, με ή χωρίς το γάλα της, τοποθετούνταν δίπλα στο πρόσωπο του μωρού, εκείνο στρεφόταν προς το μέρος του και αγνοούσε επιδεικτικά τα επιθέματα που προέρχονταν από άλλες μαμάδες. Αυτή η ξεχωριστή ικανότητα αναγνώρισης της μυρωδιάς ισχύει για τις μητέρες, οι οποίες μπορούν να εντοπίσουν το μωρό τους με κλειστά τα μάτια, μόνο από τη μυρωδιά.

Τι αντιλαμβάνονται;

Το μεγαλύτερο μέρος της πρώιμης μάθησης ενός νεογέννητου στοχεύει απευθείας την παρηγοριά και την ικανοποίηση. Θέλει να το ταΐσουν, να το πάρουν αγκαλιά, να το παρηγορήσουν και χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα – το κλάμα – για όλες αυτές τις ανάγκες του. Προσπαθήστε να μπείτε στο μυαλό του μωρού σας, “Κλαίω και με σηκώνουν, αν συνεχίσω να κλαίω, με ταΐζουν. Όταν νιώθω μοναξιά, ξανά κλαίω και με παίρνουν περισσότερη ώρα αγκαλιά”. Αφού επαναλάβει εκατοντάδες φορές αυτά τα σκηνικά μηνύματος και ανταπόκρισης, το νεογέννητο σχηματίζει μία νοητική εικόνα με τι μπορεί να περιμένει μετά από ένα κλάμα. Οι ειδικοί της βρεφανάπτυξης ονομάζουν τις νοητικές αυτές εικόνες “σχήματα”. Κάπως έτσι το αρχικό αντανακλαστικό, το κλάμα, ωριμάζει και εξελίσσεται σε νοητική ή γνωσιακή διεργασία.

Οι μητέρες από την άλλη, όταν μαθαίνουμε να αποκωδικοποιούμε τα μηνύματα του μωρού, σκεφτόμαστε πριν ενεργήσουμε “Πεινάει; Μόλις το τάισα, μήπως έχει βραχεί; Μάλλον”. Έτσι σιγά σιγά αποκτάτε την ικανότητα να διαβάζετε το παιδί σας και να ανταποκρίνεστε πιο διαισθητικά, σχεδόν αντανακλαστικά στις ανάγκες του. Καθώς εσείς και το μωρό εξασκείται αυτή τη σύνδεση μηνύματος-ανταπόκρισης, περνάτε και οι δύο σε μία κατάσταση αρμονίας. Ένα νεογέννητο, που έχει συνηθίσει σε αυτό το δίκτυο σήματος-ανταπόκρισης, μαθαίνει να εμπιστεύεται τους φροντιστές του και το περιβάλλον του.

Τι αντανακλαστικά έχουν τα νεογέννητα;

Νεογέννητα και ενήλικες εμφανίζουν δύο τύπους δράσης: τη γνωσιακή, αυτή δηλαδή που ακολουθεί μετά από σκέψη και την αντανακλαστική, δηλαδή την αυτόματη. Τα αντανακλασικά που εντοπίζουμε στην νεογνική περίοδο λέγονται νεογνικά και είναι περίπου 55 πρωτόγονα αντανακλαστικά. Τα περισσότερα είναι απλά αξιοθέατα, άλλα έχουν προστατευτικό σκοπό, ενώ ορισμένα εξυπηρετούν και κάποια επιπλέον χρησιμότητα. Μεγάλο μέρος της πρώιμης συμπεριφοράς του βρέφους είναι αντανακλαστική, όμως καθώς το νευρικό του σύστημα ωριμάζει, αρχίζει και εκείνο να σκέφτεται περισσότερο προτού δράσει.

Παρακάτω θα βρείτε ορισμένα ενδιαφέροντα και χρήσιμα αντανακλαστικά:

Στοματικά αντανακλαστικά

Αυτά τα αντανακλαστικά βοηθούν το μωρό να βρει την πηγή της τροφής και να την καταναλώσει. Τα πιο σημαντικά από αυτά για την επιβίωσή του είναι το αντανακλαστικό του πιπιλίσματος και της κατάποσης. Σχετικό με τοαντανακλαστικό του πιπιλίσματος είναι και αυτό του ριζώματος ή αλλιώς της αναζήτησης. Γαργαλήστε το πρόσωπο του μωρού με τη θηλή σας και δείτε πώς θα γυρίσει το κεφάλι του προς το στήθος σας, σαν να ψάχνει φαγητό. Το αντανακλαστικό του ριζώματος υποχωρεί γύρω στον τέταρτο μήνα ζωής του, καθώς εμφανίζονται οι δεξιότητες του πιασίματος και η αναζήτηση του βρέφους για φαγητό γίνεται πιο συνειδητή.

Αντανακλαστικό του τινάγματος

Αν το μωρό εκτεθεί σε έναν ξαφνικό δυνατό θόρυβο ή σταματήσετε να στηρίζετε το κεφάλι του, ενώ το κρατάτε στην αγκαλιά σας, εκείνο θα αντιδράσει στην αίσθηση της πτώσης, απομακρύνοντας απότομα τα χέρια από το κορμί του και κλείνοντας τις παλάμες του, σαν να προσπαθεί να γραπωθεί και να αγκαλιάσει κάποιον. Το προστατευτικό αυτό αντανακλαστικό αποτελεί μία ανταπόκριση προσκόλλησης, με την οποία το μωρό δίνει το μήνυμα ότι χρειάζεται κάποιον ανάμεσα στα χεράκια του.

Το αντανακλαστικό τινάγματος είναι περισσότερο αισθητό κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα, ενώ υποχωρεί σταδιακά και τελικά εξαφανίζεται έως τον 4ο μήνα ζωής. Οι ανθρωπολόγοι υποθέτουν ότι τα αντανακλαστικά του τινάγματος και του σφιξίματος αποτελούν πρωτόγονες συμπεριφορές ενίσχυσης του δεσμού, τις οποίες χρησιμοποιούσαν τα βρέφη για να παραμείνουν κοντά στις μαμάδες τους.

Αντανακλαστικό του σφιξίματος

Χαϊδέψτε την παλάμη του μωρού σας με το δάχτυλό σας ή τοποθετήστε το μέσα στην παλάμη του και παρατηρήστε πώς τα δάχτυλα του μωρού τυλίγονται σφιχτά γύρω από το δικό σας. Κάποιες φορές η λαβή του μωρού θα είναι τόσο δυνατή, που θα μπορείτε να το σηκώσετε σχεδόν από την επιφάνεια στην οποία βρίσκεται ξαπλωμένο, χωρίς να σας αφήσει. (Δοκίμασε το μόνο σε μαλακή επιφάνεια όπως είναι το κρεβάτι, γιατί το μωρό δεν έχει έλεγχο τού πότε θα χαλαρώσει τη λαβή του.) Διαφορετικά βάλτε μία κουδουνίστρα στα χέρια του και παρατηρήστε πόσο δύσκολο είναι να του την πάρετε.

Το αντανακλαστικό του σφιξίματος είναι πιο ισχυρό τους 2 πρώτους μήνες ζωής του μωρού. Έως τον 3ο μήνα θα έχει αρχίσει να υποχωρεί, ώσπου να εξαφανιστεί εντελώς γύρω στον 6ο μήνα.

Αντανακλαστικό επανόρθωσης

Υπάρχουν συμπεριφορές επιβίωσης που ονομάζονται αντανακλαστικά επανόρθώσης, οι οποίες βοηθούν το μωρό να μάθει να κρατάει τον κορμό, το κεφάλι, τα μπράτσα και τα πόδια του στη σωστή ευθυγράμμιση, έτσι ώστε να εξασφαλίζει τη βέλτιστη αναπνοή και ανάπτυξη. Αν βάλετε το μωρό σας να ξαπλώσει μπρούμυτα, θα παρατηρήσετε πως θα σηκώσει το κεφάλι του ίσα-ίσα ώστε να μπορέσει να το στρίψει προς τη μία πλευρά και να μπορέσει να πάρει ανάσα.

Αντανακλαστικό του εμετού

Για να προστατεύσει το μωρό από τον πνιγμό, την περίοδο που μαθαίνει να τρώει και να καταπίνει, το αντανακλαστικό του εμετού αποβάλλει αυτομάτως όποιο αντικείμενο υπάρχει στο λαιμό του, σπρώχνοντάς το προς τα έξω με τη γλώσσα. Το αντανακλαστικό του εμετού παραμένει ενεργό σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, όμως η ώθηση της γλώσσας εξαλείφεται γύρω στην ηλικία των 6 μηνών. Τα αντανακλαστικά αυτά εξηγούν και το γιατί τα μωρά δυσκολεύονται να δεχτούν τις πρώτες τους στερεές τροφές.

Συμπερασματικά

Το μωρό προσαρμόζεται στον καινούργιο αυτό κόσμο και προσανατολίζεται. Η καλύτερη δραστηριότητα είναι απλώς να το κρατάμε στην αγκαλιά μας, ιδανικά στο σπίτι ή σε ένα περιβάλλον με περιορισμένα ερεθίσματα, χωρίς πολύ δυνατό φως, σε ήρεμο χώρο, με απαλές φωνές και ίσως χαμηλή μουσική και ελεγχόμενη θερμοκρασία. Αυτό μας επιτρέπει να υποδεχτούμε το μωρό και να δεθούμε μαζί του, ενώ επιτρέπει σε εκείνο να προσανατολιστεί, να νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη στο περιβάλλον του. Αυτό είναι σημαντικό επειδή, αν νιώθει ασφαλές, θα είναι πιο ήρεμο και θα κλαίει λιγότερο.

Πηγή: The Baby Book – Sears William & Martha και Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μωρό – Davies & Uzodike

Πηγή εικόνας: Holiak